جک سفت کن خودرو چیست و چه نقشی در وسیله نقلیه دارد؟

جک سفت کن یا تسمه سفت کن خودرو، یک قطعه بسیار مهم در انواع خودرو است و نقش حیاتی در عملکرد موتور ماشین ایفا می کند. در عبارت انگلیسی، نام این قطعه را به صورت “belt tensioner” نشان می دهند اما در بازار متداول لوازم یدکی خودرو، شاید با عبارت “tighten jack” یا “engine tighten belt” هم با آن برخورد کنید. تمام این عبارت ها به قطعه “جک سفت کن” یا “سفت کن تسمه” اشاره دارند.

جک سفت کن، بر اساس مکانیسم فنر یا عملکرد حول یک محور، تنظیم می شود. وجود این قطعه در خودروها برای کنترل حرکت تسمه های موتور، ضرورت دارد. تسمه سفت کن به گونه ای طراحی شده است که به صورت خودکار، کشش و تنش های تسمه هایی که به موتور ماشین منتهی می شوند را تنظیم کند. تسمه هایی که بر اساس محور عمل می کنند، به صورت دستی نیز قابل تنظیم شدن هستند.

هر دو عملکرد در تسمه سفت کن برای حفظ تنش و کشش در تسمه های مارپیچ موتور استفاده می شوند. به این ترتیب می توانند قطعات مختلف متصل به موتور را نیز با یکدیگر مرتبط سازند.

هنگامی که جک سفت کن مشکل پیدا کند یا دچار آسیب شود، می تواند بر نحوه حرکت تسمه ها بر روی قرقره ها تأثیر بگذارد؛ این خود، عاملی خواهد بود که می تواند بر عملکرد موتور و عملکرد یک خودرو تأثیرگذار باشد. معمولاً تنظیم نامناسب کشش یا خراب بودن تسمه سفت کن، علائمی دارد که راننده می تواند با یک بررسی، متوجه این عیب شود. اگر خرابی جک سفت کن، شدید باشد باید حتماً نسبت به سرویس و تعویض قطعه اقدام نمود.

مهم ترین علائمی که نشان می دهند جک سفت کن با مشکل مواجه شده است

1-صدای خراشیدگی یا جیر جیر از تسمه ها یا جک سفت کن

شایع ترین علامت معیوب یا خراب شدن جک سفت کن، صدای تولید شده از تسمه هنگام کشش حرکت است. در صورت شل بودن سفت کن تسمه، ممکن است تسمه ها صدا جیر جیر تولید کنند؛ این صدا به خصوص وقتی موتور برای اولین بار روشن می شود، به گوش می رسد. اگر پولی این قطعه یا بلبرینگ ها فرسوده باشد، این صدا تولید می شود.

2- ساییدگی غیر معمول تسمه ها

یکی دیگر از علائمی که نشان می دهد مشکلاتی برای تسمه سفت کن ایجاد شده است، ساییدگی غیرمعمول تسمه ها است. اگر پولی تسمه سفت کن، معیوب باشد می تواند باعث سایش غیرمعمول تسمه گردد؛ در این حالت، ساییدگی به سرعت پیشرفت می کند. این حالت ممکن است موجب شود لبه های تسمه، بریده شوند و در موارد شدید تر حتی باعث پاره شدن آن خواهد شد.

3- لوازم جانبی جک سفت کن، خراب می شوند

اگر لوازم و قطعات مربوط به جک سفت کن، خراب شوند، این قطعه هم کارایی خود را از دست می دهد. بسیاری از لوازم جانبی موتور مانند دینام، پمپ آب و کمپرسور AC با تسمه هدایت می شوند. تسمه سفت کن که اندکی شل شده می تواند باعث ضربه های محکم و ناگهانی به تسمه شود؛ این حالت، برخی از لوازم جانبی را از کار می اندازد و می تواند مشکلاتی از قبیل گرم شدن بیش از حد، و خاموش شدن باتری و سیستم برق ماشین شود یا سیستم AC را غیرفعال کند.

معمولاً تسمه های خراب باید به همراه تسمه سفت کن تعویض شوند. جک سفت کن یکی از اجزای مهم هر خودرو است. این تسمه سفت کن، تسمه های مربوط به موتور را به درستی تنظیم می کند تا تمام قطعات متصل به آن، به درستی عمل کنند. اگر مشکوک هستید که تسمه سفت کن خودروی شم با مشکل روبرو شده است، وسیله نقلیه را به کمک یک تکنسین حرفه ای بازرسی کنید.

اهمیت جک سفت کن در خودروها چیست؟

جک سفت کن در عملکرد صحیح سیستم تسمه های موتور خودرو، نقش دارد. وجود این قطعه از وارد شدن فشار و کشش بیش از حد به دینام و … جلوگیری می کند. در قسمت قبلی به طور کامل به این مسئله پرداخته ایم.

لازم است خاطر نشان سازیم که هنگامی یک تسمه سفت کن به پایان عمر کارکرد خود می رسد، توصیه می شود که تمام قطعات ساییده شده به صورت همزمان تعویض شوند. با این کار می توان اطمینان حاصل کرد که در طولانی مدت، تمام قطعات به درستی و صحیح کار می کنند.

چگونه می توانیم متوجه شویم که جک سفت کن در معرض خرابی قرار گرفته است و باید آن را تعویض کرد؟

اگر مقدار کشش تسمه خیلی کم باشد، تسمه بلغزد و باعث ایجاد صدا شود یا بسیار داغ شود و ساییدگی تسمه ها در مدت زمان کوتاه تری رخ دهد، نشان می دهد که جک سفت کن در حال خراب شدن است. این علائم را در قسمت بالایی اشاره کرده ایم. همه این موارد منجر به عملکرد نامناسب لوازم جانبی می شوند که با تسمه سفت کن در ارتباط هستند.

در قسمت زیر، برخی از مهم ترین نشانه هایی را معرفی کرده ایم که به شما هشدار می دهند تسمه سفت کن، ممکن است در حال خراب شدن باشد. باید حتماً بازرسی ها را توسط تکنسین انجام دهید.

1- زنگ زدگی و ترک خوردگی در جک سفت کن

شکل ظاهری: آثار زنگ زدگی را بین بازو و پایه مشاهده می کنید؛ زنگ و جرم به صورت ذرات جامد از قطعه خارج می شوند. همچنین، ترک خوردگی یا آسیب دیدگی بازوی تسمه سفت کن، محفظه و .. را باید بررسی کنید. برخی از آسیب ها قابل مشاهده نیست مگر اینکه کل تسمه سفت کن از جایگاه خود برداشته شود.

خروج آثار زنگ زدگی، نشانه سایش اجزای داخلی است. بیشترین آسیب ترک خودگی هنگامی است که جک سفت کن از کار می ایستد!

راه حل: جک سفت کن را تعویض کنید.

2- ساییدگی یاتاقان پولی

شکل ظاهری: با خاموش بودن موتور و خارج کردن تسمه، پولی را به صورت دستی بچرخانید. اگر متوجه سر و صدا، مقاومت یا زبری شوید، مشکل، احتمالاً ساییدگی یاتاقان است.

علت: یاتاقان و یا پولی معیوب.

راه حل: تسمه سفت کن را به طور کامل، تعویض کنید. نباید فقط قسمت فرسوده را تعویض کنید، بلکه باید کل سیستم را جایگزین نمایید.

3-ساییدگی پولی

پولی، قطعاتی هستند که از پلاستیک، نایلون یا فولاد ساخته می شوند و یا دارای سطح صاف یا شیاردار هستند.

شکل ظاهری: سطح پولی صاف باید صاف و عاری از خراش، ترک خوردگی و فرو رفتگی باشد. سطوح شیاردار باید فاقد هر گونه خراشی، ترک، فرو رفتگی و جرم باقی مانده درون شیارها باشد. برجستگی های شیارها نباید ساییده شده باشند. پولی پلاستیکی دارای دندانه هایی در دیوارهای کناری هستند که نباید شکسته شده شوند.

علت: ساییدگی تسمه به سمت پولی.

راه حل: تسمه سفت کن را کامل تعویض کنید.

4- عدم تطابق جک سفت کن

شکل ظاهری: وضعیت غیر عادی تسمه روی پولی جک سفت کن.

علت: نصب نادرست تسمه سفت کن یا خوردگی و ایجاد آلودگی بین پایه تسمه سفت کن و سطح نصب شده.

راه حل: استفاده از ابزار مخصوص برای تراز کردن این وضعیت.

5-تولید سر و صدا از جک سفت کن

شکل ظاهری: تولید صداهایی شبیه به جیر جیر (این قسمت را در بخش بالایی توضیح دادیم.)

علت: خرابی یاتاقان ها یا ناحیه محور باعث ایجاد صدای زیاد می شود.

راه حل: تسمه سفت کن را باید تعویض کنید.

6-نامتعادل بودن بازوی جک سفت کن

شکل ظاهری: وضعیت غیر عادی روی پولی تسمه سفت کن؛ رگه های براق و صاف در محل قطعه یا بازو.

علت: تماس فلز به فلز بین بازو و محفظه فنر.

راه حل: در صورت آشكار نبودن تراز بازو در تسمه سفت کن، بهتر است آن را باز کرده و تعویض کنید.

7- نوسان در بازوی جک سفت کن

ظاهر: نوسان به سمت عقب و جلو در بازوی تسمه سفت کن در حین کار.

علت: اگر نوسانات بزرگی رخ دهد یا نوسان مداوم بسیار آشکار باشد، به احتمال زیاد سیستم میرایی یا گشتاور فنر از کار افتاده است. یکی دیگر از دلایل احتمالی می تواند خراب شدن بیش از حد پولی دینام باشد.

راه حل: در صورت مشاهده نوسان بیش از حد، سفت کن تسمه را تعویض کنید. توجه ویژه ای به پولی دینام داشته باشید.